Τι αποκαλύπτουν τα δελτία πληροφοριών για το πραξικόπημα κατά του Μακάριου και τις προετοιμασίες του «Αττίλα» στην Κύπρο
Το γεγονός ότι η χούντα του Ιωαννίδη γνώριζε ως επίκειται τουρκική εισβολή στην Κύπρο επιβεβαιώνει αρχειακό υλικό της ΚΥΠ, το οποίο αποχαρακτηρίστηκε για πρώτη φορά με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τον «Αττίλα». Το υλικό αφορά 58 δελτία πληροφοριών τα οποία φανερώνουν πως η Αθήνα δεν έκανε τίποτα για να βοηθήσει στρατιωτικά τη Λευκωσία εκείνες τις κρίσιμες ημέρες.
«Συνεχίζεται η προπαρασκευή των αποβατικών δυνάμεων όσον διά την εκτέλεσιν προγράμματος εκπαιδεύσεως όσον και ετοιμοτητας διά ανάληψιν πολεμικής αποστολής κατά Κύπρου», αναφέρει σχετικά η ενημέρωση της υπηρεσίας στις 19 Ιουλίου 1974, λίγες ώρες δηλαδή πριν οι τουρκικές δυνάμεις επιχειρήσουν στρατιωτικά. Στο ίδιο ενημερωτικό, αναφέρονται επίσης με κάθε λεπτομέρεια όλες οι κινήσεις των τουρκικών δυνάμεων τόσο στα παράλια όσο και απέναντι από τον Έβρο, προφανώς γιατί φοβούνταν ελληνική αντεπίθεση. Αντιστοίχως, η ΚΥΠ ενημερώνει επακριβώς για κινήσεις ένοπλων τουρκοκυπριακών ομάδων στη Λάρνακα και άλλες περιοχές της Κύπρου, τονίζοντας πως παίρνουν θέσεις μάχης.
Τα δελτία αυτά αφορούν τα όσα διαδραματίστηκαν Ιούλιο και Αύγουστο 1974 και συνιστούν ένα είδος «ημερολογίου εξελίξεων» μιας τραυματικής -ίσως και της τραυματικότερης- περιόδου της σύγχρονης Ιστορίας του ελληνισμού. Από τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα προκύπτει ότι η ΚΥΠ δεν έχει καμιά εμπλοκή στο πραξικόπημα του Ιωαννίδη κατά του Αρχιεπισκόπου Μακάριου, ενώ είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή η εικόνα που έχει η υπηρεσία για τις προετοιμασίες της τουρκικής πλευράς για τον «Αττίλα». Διαπιστώνεται επίσης ένα κενό στα δελτία, καθώς δεν υπάρχει υλικό από την 20ή έως και την 23η Ιουλίου.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον ακόμη θα είχε να αποκαλυφθούν τα απόρρητα τηλεγραφήματα της ΚΥΠ τις ημέρες της εισβολής, ώστε να αποδειχθεί πιθανώς ποιοι ευθύνονται με πράξεις ή παραλείψεις που κόστισαν το 1/3 της Μεγαλονήσου.
Ο διοικητής
«Ακόμα και η απλή ανάγνωσή του, παρά τη χρονική απόσταση που έχει μεσολαβήσει, σε πολλά σημεία εντυπωσιάζει αλλά και προκαλεί έντονα συναισθήματα», αναφέρει η ΕΥΠ (πρώην ΚΥΠ) σε ανακοίνωσή της. Παρουσιάζοντας την πρωτοβουλία αυτή ο διοικητής της υπηρεσίας, Θεμιστοκλής Δεμίρης, ανέφερε σε μήνυμά του ότι τα 50 χρόνια που πέρασαν από τότε «αν δεν επιβάλλουν, σίγουρα επιτρέπουν να κοιτάξεις πίσω σε μια άσκηση εθνικής και υπηρεσιακής αυτογνωσίας».
Από την πλευρά του ο καθηγητής του ΕΚΠΑ, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, στο δικό του σημείωμα με το οποίο επιχειρεί μια πρώτη αποτίμηση των δελτίων, χαρακτήρισε κρίσιμης σημασίας το υλικό, τονίζοντας ότι συνδυαζόμενο με τις άλλες διαθέσιμες πηγές θα συμβάλει στην προσπάθεια συγκρότησης μιας συνολικής εικόνας των καθοριστικών εκείνων γεγονότων.
Ο κ. Χατζηβασιλείου σημειώνει δε ότι η πρόσβαση πολιτών και ερευνητών σε παρόμοια έγγραφα των υπηρεσιών πληροφοριών δεν είναι κάτι αυτονόητο σε πολλές χώρες, χαρακτηρίζοντας σημαντικό βήμα την πρωτοβουλία της ΕΥΠ. Τα συγκεκριμένα έγγραφα έχουν αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα της υπηρεσίας και πλέον είναι στη διάθεση των ιστορικών αλλά και κάθε ενδιαφερομένου για μελέτη, άντληση στοιχείων και εξαγωγή συμπερασμάτων.
